Green Deal markeert begin transitie naar emissieloze scheepvaart
Jan Spoelstra | woensdag 12 juni 2019
Zeevaart, Maritieme Cluster, Binnenvaart, Havens
Minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) en 39 andere ondertekenaars hebben op 11 juni een Green Deal gesloten met vele tientallen acties om de uitstoot van schadelijke stoffen naar de lucht en de CO2-uitstoot door binnenvaart en zeevaart fors terug te dringen. Om innovaties in binnenvaart en zeevaart te stimuleren stelt zij 20 miljoen euro beschikbaar. “Deze Green Deal is de opmaat naar een systeemsprong waarbij schepen in de toekomst niets meer uitstoten en de scheepvaart volledig energieneutraal is”, aldus de minister.
Onder de Green Deal staan ook de handtekeningen van provincies, zeehavens, maritieme brancheorganisaties, verladers, vervoerders, banken en kennisinstellingen. Ook de ministeries van Economische Zaken en Defensie onderschrijven de ambitieuze doelstellingen van het programma. De binnenvaart moet in 2030 minimaal 40 procent minder CO2 uitstoten en in 2050 nagenoeg klimaatneutraal zijn. Voor de zeevaart legt de Green Deal de lat hoger dan de mondiale afspraken. In 2050 moet de zeevaart 70 procent minder uitstoten. Mondiaal is de doelstelling 50 procent.
Branche-eisen en pijnpunten
Op vrijdagavond 7 juni was het voor de aanwezigen van de veertig ondertekenaars pas duidelijk dat deze Green Deal er zou komen. De verschillende branches hadden de nodige eisen op tafel gelegd, eisen waar het nodige overheidsbudget mee gemoeid gaat. Maar Green Deals gaan doorgaans niet gepaard met extra overheidsuitgaven. Anderzijds zouden de ministeries van EZ, I&W en Defensie de deal moeilijk kunnen afblazen, omdat deze in het regeerakkoord afgesproken was.
Stichting Nederland Maritiem Land-directeur Arjen Uytendaal liet na afloop van de ondertekening door minister Van Nieuwenhuizen weten waar de pijnpunten voor de verschillende branches lagen. De binnenvaartsector bestaat veelal uit kleine familiebedrijven, die een schip over een periode van veertig jaar afschrijven. Het gaat om bedrijven die niet kapitaalkrachtig genoeg zijn om grote milieu-investeringen – met nieuwe technieken en bijbehorende ondernemersrisico’s – te kunnen dragen. Daar moet de overheid een faciliterende rol in gaan spelen bij de financiering.
Voor de zeehavens is het belangrijk dat ze verduurzamen en hun rol gaan spelen tijdens de energietransitie. Tegelijk moeten ze ervoor zorgen dat hun concurrentiepositie ten opzichte van de ons omringende havens gehandhaafd blijft. Korting geven – én mogen geven – op het liggeld van schone schepen, werd daarbij als instrument genoemd.
Beloning voor vervuilend gedrag
Voor de zeevaart is het al lang een pijnpunt dat walstroom wel belast wordt met energiebelasting. Een reder die zijn stampende gensets op onbelaste scheepsbrandstof laat draaien, wordt tot nu toe beloond voor vervuilend gedrag. Heerema Marine Contractors, één van de ondertekenaars van de Green deal, is momenteel bezig met een investering in een grote walstroomaansluiting voor haar grote werkeilanden die regelmatig voor onderhoud of een refit in het Calandkanaal aanmeren.
Heerema heeft berekend dat wanneer een groot kraanschip aan walstroom ligt, dit net zo veel uitstoot van rookgassen bespaart als de gehele milieuzone die in het centrum van Rotterdam is opgetuigd. Uytendaal: “Zo maak je echt meters, en snel ook. En dat is wat onze overheid wil. In deze Green Deal is afgesproken dat de energiebelasting op walstroom verdwijnt.”
Geen papieren tijger
Duidelijk werd dat er een stemming heerst van een sector die heel nadrukkelijk wil verduurzamen, maar dat de aard van de sector de nodige uitdagingen met zich meebrengt, zoals het internationale karakter en de vele kleinere bedrijven die geen grote milieu-innovaties op eigen kracht kunnen dragen. De zee- en binnenvaart gelden als de schoonste vervoersmodaliteiten per ton-kilometer. Over het water als het kan, over de weg als het moet. Dat zou uitgangspunt nummer 1 moeten zijn wanneer onze ministeries nadenken over duurzaam transport.
Is deze door veertig partijen ondertekende Green Deal een papieren tijger die onderin evenzoveel bureaulades belandt? “Papier is geduldig, klimaatverandering niet,” aldus minister Van Nieuwenhuizen enkele tellen voor ze de deal namens het Ministerie van I&W ondertekende. Ze heeft iets waar te maken.
