Doorlaat in dam voor getij op Grevelingenmeer | Maritiem Nederland
Nieuws

‘Pompen als het moet en turbineren als het kan’


Doorlaat in dam voor getij op Grevelingenmeer

Benno Boeters | dinsdag 5 november 2019
Maritieme Cluster

Later deze maand gaat de minister van Infrastructuur en Milieu naar verwachting het groene licht geven voor de planuitwerking van een nieuwe doorlaat in de Brouwersdam. Die is nodig om voldoende zeewater in en uit het Grevelingenmeer te laten stromen, zodat een einde komt aan de slechte waterkwaliteit in het grootste zoutwatermeer van West Europa. Afgelopen zomer luidden milieuorganisaties en duikers weer de alarmbel over de dode zwarte zone in de onderste waterlaag, waar vissen en bodemleven door zuurstofgebrek sterven en alleen zwavelbacteriën overleven. Vooral in de zomer en als er weinig wind is mengt de warme bovenlaag niet met de koude laag eronder.

Dat die doorlaat er moet komen is zonneklaar. Maar of in die nieuwe doorlaat ook een getijdencentrale wordt ingebouwd is nog de vraag. Provincies en gemeenten rond de Grevelingen pleiten al jaren voor zo’n innovatieve opwekking van duurzame energie, die heel Goeree-Overflakkee van groene stroom kan voorzien. Echter, om deze meekoppelkans te verzilveren moet de markt bereid zijn om deze te financieren en exploiteren.

Door de toenemende harde prognoses over zeespiegelstijging verschaffen turbines in het doorlaatmiddel een welkome extra voorziening. Want een turbine kan naast stroom opwekken ook water verpompen. En pompen is noodzakelijk als bij eb de zee niet laag genoeg staat om water op vrij verval uit het meer te spuien.

‘In 2018 heeft het kabinet extra geld voor verbetering van de waterkwaliteit beschikbaar gesteld’, vertelt Paul Paulus van Rijkswaterstaat. ‘Echter, het bleek dat met het oorspronkelijke peilbeheerscenario het verlies aan natuurwaarden op de oevers groot zou zijn en dat we een groot aantal maatregelen moesten nemen om te voldoen aan de Natura2000 doelstellingen. Hiervoor was het beschikbare budget van 140 miljoen niet toereikend. We hebben vervolgens met Deltares en Wageningen Marine Research scenario’s doorgerekend en gekeken naar kosten en milieueffecten. Rekening houdend met een beperkt budget komen we (ook de provincies, het rijk, Staatsbosbeheer en de omringende gemeenten) nu uit op een doorlaat met 12 kokers van elk 8x8 m en een getijslag van 40 cm’, aldus Paulus. Deltares heeft berekend dat dit ontwerp voldoet en een mogelijke zeespiegelstijging tot 40 cm aankan.

Dat houdt in dat het peil op het meer met eb en vloed meebeweegt naar plus of min 20 cm rond het gemiddelde peil. Tegelijkertijd verlaagt RWS dit peil met 10 cm. Waar nu de waterhoogte in de Grevelingen op gemiddeld NAP - 20 cm staat, wordt dat NAP - 30 cm. Zo blijft de waterhoogte bij vloed beperkt tot NAP - 10 cm (het huidige hoogste waterpeil), wat vooral belangrijk is voor de strook waardevolle natuur langs de oevers en op de vier eilanden/zandplaten. Onder water neemt met de getijslag van 40 cm de menging toe, genoeg om zuurstof in de lage regionen te krijgen.

Van de drie keuzes die de minister nu krijgt voorgelegd, is nummer 1 – een ‘kale doorlaat’ zonder getijdencentrale – de minst waarschijnlijke. Of het optie 2 wordt - een doorlaat met turbines, of 3 - een doorlaat die voorbereid is op turbines in de nabije toekomst - hangt niet van de minister af maar van de marktpartijen die al dan niet een positieve businesscase zien in de getijdencentrale.

Jacob van Berkel, extern adviseur voor RWS en lector duurzame energie in deltagebieden aan de Hogeschool Zeeland in Vlissingen, benadrukt het belang van turbines in de doorstroomkokers. Naast duurzame elektriciteit opwekken, kunnen turbines zoals al aangegeven ook dienst doen als pompen. En met die functionaliteit kan de Brouwersdam als voorbeeld dienen voor de rest van de wereld.

‘We hebben in kaart gebracht dat wereldwijd 461 delta’s kwetsbaar zijn voor zeespiegelstijging. Om steden en bevolking te beschermen ligt het dan voor de hand daar een dam voor te leggen, maar onze ervaring leert dat je dan problemen met waterkwaliteit krijgt. Een doorlaat met turbines die ook kunnen pompen is dan een goede keuze. Pompen als het moet en turbineren als het kan’, aldus Van Berkel.

Partners Maritiem Nederland