Jan van Zanten, directeur Kustwacht Nederland

Wie bewaakt onze energievoorziening in 2030?

De Nederlandse Kustwacht is een netwerkorganisatie met veel stakeholders. Van veiligheidsregio’s die aan groot water liggen en bestuurders in Den Haag tot reders en vissers die behoefte hebben aan veilige en afdoende scheepvaartroutes en visgronden. “Ik ben soms meer aan het uitleggen dan met operationele zaken bezig”, zo valt de zes maanden geleden aangetreden directeur van de Nederlandse Kustwacht Jan van Zanten op. “Veel van wat we op land belangrijk vinden, vindt daar op zee plaats. Maar niet-zeevarenden moet je veel uitleggen over de mogelijkheden en uitdagingen op zee.”

De Nederlandse Kustwacht werkt in opdracht van zes ministeries. Voor het ministerie van Justitie en Veiligheid voert ze politietaken uit en voor Financiën douanetaken. Het ministerie van Defensie is de beheerder van de Kustwacht en realiseert op dit moment een nieuw pand waar de nu nog verspreid werkende Kustwacht-professionals gaan werken. Verder voert de Kustwacht onder meer visserij-inspecties uit in opdracht van het ministerie van Landbouw, Milieu en Voedselkwaliteit en controleert ze in opdracht van EZ of veiligheid voldoende in acht wordt genomen bij het verlenen van vergunningen voor offshore olie- en gaswinning. Deze opsomming is verre van volledig, het woord ‘netwerkorganisatie’ dat Van Zanten regelmatig in de mond neemt lijkt een understatement.

Het werk van de kustwacht komt uiteindelijk neer op drie hoofdtaken op de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer en de Zeeuwse stromen. Allereerst doet de Kustwacht aan een stukje (1) dienstverlening. Denk daarbij aan het geven van advies in de planfase van offshore windparken, het beoordelen of scheepvaartroutes veilig zijn en search and rescue-operaties (SAR). Daarnaast voert de kustwacht (2) handhavingstaken uit, zoals visserij-inspecties of douane werk. Van Zanten: “Een van mijn grote wensen is om op onze toekomstige grotere kustwachtschepen gemengde teams te hebben, zodat we in geval van incidenten of overtredingen altijd bevoegd personeel ter plaatse hebben om zaken direct af te handelen.”

Tot slot houdt de kustwacht zich sinds enkele jaren bezig met (3) Maritime Security. Het inspelen op en het voorkomen van terroristische dreigingen, samen met teams van de speciale interventie commando’s handelen in geval van kapingen of het bewaken en beveiligen van offshore windmolenparken.

- Als je kijkt naar offshore windparken. Wat is dan het meeste urgente gevaar?

Van Zanten: “Een groot schip dat op drift raakt, een windpark in vaart en in aanvaring komt met windturbines en/of een transformatorstation. Gevaar voor de bemanning, in combinatie met grote economische schade en verstoring van de levering van energie aan het achterland maken dat tot een serieus scenario dat we moeten voorkomen of waar we snel op moeten kunnen reageren. Wij hebben nu een emergency towing vessel dat met windkracht 5 uitvaart en snel ter plaatse kan zijn op het Noordelijk deel van onze Noordzee. Wij leasen dit schip van Multraship. Voor de windparken bij Borssele en Hollandse Kust Zuid hebben we voor 2030 nog twee sleepboten nodig. Die zullen gezien de grote verkeersdrukte met verkeer van en naar Rotterdam en Antwerpen permanent op zee zijn. De aanbesteding hiervoor zal binnenkort gaan lopen. Ook komt er een verkeersmanagement systeem waarbij scheepvaartverkeer zich moet melden wanneer het in de buurt van onze zuidelijke windparken komt, zodat we vanaf de wal de veiligheid in de gaten kunnen houden.”

Tekst gaat verder onder de foto.

- De laatste tijd zijn de plannen voor een vliegveld in zee weer ter sprake gebracht.

“Als je de ondiepe wateren dicht op de kust volbouwt met windmolens, kun je geen vliegveld in zee meer bouwen. Onlangs vloog ik met het kustwachtvliegtuig langs enkele windparken, en dan voel je de turbulentie in de lucht al. Als de turbines straks 300 meter hoog worden, met turbinebladen die de spanwijdte van een Airbus A380 overtreffen, ontstaan er enorme wervelingen waarvan we nu nog niet exact kunnen voorspellen wat die voor effect op de lucht hebben, en hoe ver die turbulentie reikt. Ook heeft dat effect op de golfslag. Hoe dicht kun je er straks langs varen?”

- Volgens de scheepsbouwlobby moet de Rijksrederij fungeren als launching custromer voor baanbrekende technologie. Gebeurt dat?

“De Star Wars-toekomst zie ik momenteel nog niet aanbesteed worden bij de multi-purpose vessels die nu in het offertestadium zijn. Maar er zijn wel hybride systemen aan boord, slimme combinaties van gensets, accu’s en elektromotoren voor de voortstuwing. Ook de communicatiesystemen voor data-uitwisseling zijn zeer modern. Maar waar we echt het verschil zouden kunnen maken is op het gebied van onbemande vaartuigen en drones.”

- Waar moeten we aan denken bij deze drones?

“The sky is the limit. Het is aan de creatieve geest wat je er mee gaat doen. Kustwacht, Koninklijke Marine en KNRM zijn een project gestart met een fixed-wing drone, die vanaf het strand, een marineschip of een kustwachtschip gelanceerd kan worden en een actieradius heeft van 150 kilometer. Tot veertig kilometer uit de kust kun je daarmee SAR-operaties uitvoeren. Dat vergroot niet alleen de veiligheid voor de bemanning van koopvaardijschepen in nood, maar ook die van de redders die rustiger varend een groter gebied kunnen afzoeken en eerder bij drenkelingen zijn.”

- En wat is dan die limit?

“We zetten in op permanente drone surveillance over cruciale gebieden op de Noordzee, een volledige radarbewaking over onze Noordzee en camerabewaking op de windparken. Er komen volop platforms bij om die taken met elkaar te kunnen integreren. Onze overheid en energiebedrijven steken miljarden euro’s in offshore windparken. Met 11 gigawatt aan offshore windvermogen in 2030, ligt daar offshore straks een stuk cruciale strategische infrastructuur. De kosten voor drones en andere intelligente bewakingssystemen zijn naar rato van de investering in onze energietransitie klein. Je kunt daar fantastisch experimenteren met autonome of onbemande systemen.” 

- Hoe loopt de samenwerking met de KNRM?

“Op papier ligt er een convenant, in de praktijk gaan we veel verder. Die samenwerking is uitermate goed. En dat moet ook. In geval van een noodsituatie op zee moet iedereen direct weten waar ze verantwoordelijk voor zijn. Met de 45 reddingsstations langs onze kustlijn, zijn de vrijwillige redders van de KNRM onze ogen en oren op zee. Het is echt een unieke samenwerking die wij hier in Nederland met de KNRM hebben. En het kost de belastingbetaler helemaal niets. Daarnaast doen we ook goede zaken met de commerciële bergers. Dat zijn ook zeer belangrijke partners voor de Kustwacht.”

• Zr.Ms. Holland onderschept drugs op Caribische Zee
• Navo-vlootverband onder Nederlands commando
• Zr.Ms. Evertsen terug na missie van zeven maanden
• Twee nieuwe search and rescue heli's voor Kustwacht
• Marineschip Zr.Ms. Pelikaan bezoekt Suriname