Maritiem onderwijs 2014:
Meer leren en verder specialiseren
Paul Steenhoff | donderdag 24 april 2014
Maritieme Cluster, Arbeidsmarkt
De Maritieme Academie Holland is eind vorig jaar opgericht en bestaat uit zes samenwerkende onderwijsinstellingen. Leden van de directieraad van de nieuwe coöperatie Leon Maas en Gerrit van Leunen vertellen over de redenen van ontstaan van de Maritieme Academie Holland en schetsen de veranderingen in het Nederlandse maritieme onderwijs.
De Maritieme Academie Holland leidt op voor de binnenvaart, havenlogistiek, zeevaart, maritieme techniek zoals jacht- en scheepsbouw en ocean technology. “Het onderwijs binnen de Maritieme Academie Holland omvat zowel de nautische als de maritiem-technische opleidingen vanaf vmbo- tot hbo-niveau”, zegt directeur Leon Maas. “Daarnaast biedt de Maritieme Academie Holland cursussen en trainingen aan voor het bedrijfsleven en wordt toegepast onderzoek uitgevoerd. Op die manier zorgen we ervoor dat kennis actueel blijft bij werknemers, docenten en studenten.”
Banenmotor
De nieuwe coöperatie telt ongeveer tweeduizend studenten en groeit. Want ondanks het feit dat de maritieme sector zelf wel de gevolgen van de economische crisis heeft gevoeld, heeft dat geen gevolgen gehad voor de instroom van studenten in het maritiem onderwijs. Maas: “De vraag naar technisch geschoold personeel in de maritieme branche is onveranderd groot gebleven. Het is een echte banenmotor. Voor veel functies geldt dat je tijdens je opleiding al aanbiedingen of zelfs een baangarantie krijgt van het bedrijfsleven en dat is in deze tijd uniek te noemen.”
Gerrit van Leunen is directeur van Maritiem Instituut Willem Barentsz op Terschelling, onderdeel van de NHL Hogeschool. Hij zegt: “Er is een toename van studenten te noteren over de gehele linie. Vooral voor de opleiding ocean technology die opleidt tot hydrographic surveyor, is nu veel belangstelling en Nederland heeft maar één opleiding voor dit specialisme. Een hydrographic surveyor verricht hydrografische metingen waarmee de waterdiepte en de structuur van de waterbodem in kaart worden gebracht. Die gegevens zijn van groot belang voor bijvoorbeeld baggeraars en offshorebedrijven.”
Kwaliteitsverbetering
De belangrijkste drijfveren voor de oprichting van de Maritieme Academie Holland zijn kwaliteitsverbetering en efficiency. Maas: “Ondanks het grote belang van de maritieme sector voor de BV Nederland, zijn veel opleidingen relatief klein in vergelijking tot opleidingen in andere sectoren. Door intensief samen te werken kunnen we meer bereiken.” Kwaliteitsverbetering wordt onder andere bereikt door doorgaande leerlijnen aan te bieden waardoor vmbo, mbo en hbo goed op elkaar aansluiten. Maas: “De onderwijsinstellingen zien elkaar niet meer als concurrenten, maar gaan voor het gezamenlijk belang om goede mensen op te leiden voor het bedrijfsleven. De student kiest waar hij de opleiding wil volgen, de opleiders van de Maritieme Academie Holland garanderen de kwaliteit.”
Nog een reden tot oprichting van de Maritieme Academie Holland is de mogelijkheid tot het delen van hoogwaardige en kapitaalintensieve voorzieningen zoals simulatoren en opleidingsschepen. Maas: “Zo gaan we zo efficiënt mogelijk om met deze kapitaalgoederen en dus met de publieke middelen.”
Beroepsgericht
Simulatie is een belangrijk onderdeel van maritieme opleidingen. Van Leunen: “Kenmerk van een maritieme opleiding is dat het zeer beroepsgericht is. Je moet naast theoretische kennis heel veel vaardigheden opdoen. Daarom hebben we een modern practicum voor elektro-, meet- en regeltechniek, een werkplaats met moderne scheepsmotoren, werkplaatsen om te leren lassen, draaien en bankwerken en een modern practica radiocommunicatie. Verder maken we de praktijk tastbaar met simulatoren. Zo hebben we simulatoren voor de brug en de machinekamer van zeegaande schepen, een simulator voor dynamic positioning en een full mission simulator met 240 graden realistisch buitenbeeld. Maar we hebben ook simulatoren specifiek voor de binnenvaart en inmiddels beschikken we tevens over een high voltage training simulator om onderricht te kunnen geven als het gaat om bijvoorbeeld diesel-elektrische aandrijvingen. We kunnen het ons niet permitteren studenten af te leveren die achterlopen op de maritieme praktijk. Vandaar het sterke beroepsgerichte karakter van onze opleidingen en onze nauwe banden met de branche.”
Lectoraten
Opvallend voor het maritieme hbo-onderwijs van de laatste jaren is de aandacht voor toegepast onderzoek. Op de Maritieme Academie Holland wordt daar vorm aan gegeven door middel van twee lectoraten: het lectoraat Maritiem, Marien & Veiligheidsmanagement met lector Wierd Koops en sinds 1 juni 2012 met het lectoraat Maritieme Innovatieve Technieken van Joop Splinter.
'De vraag naar technisch geschoold personeel in de maritieme branche is onveranderd gebleven, het is een echte banenmotor'
Een lectoraat doet praktijkgericht onderzoek ter verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en vormt de brug tussen onderwijs en het bedrijfsleven. Studenten worden actief bij de onderzoeken betrokken door bijvoorbeeld een afstudeeropdracht. Van Leunen: “Het lectoraat met Wierd Koops richt zich op de calamiteitenbestrijding op het water zoals het opruimen van olie. Het lectoraat Maritieme Innovatieve Technieken met Joop Splinter richt zich op schone en duurzame scheepvaart en doet bijvoorbeeld onderzoek naar energiebesparing aan boord. Door onderwijs en praktijk steeds te koppelen, loop je als onderwijsinstelling niet achter de feiten aan, maar loop je in veel gevallen zelfs voor op de ontwikkelingen door zelf bij te dragen aan de vraagstukken van die ontwikkelingen.”
Specialistischer
Van Leunen constateert dat het vakken- en eisenpakket voor bijvoorbeeld de opleiding tot maritiem officier steeds verder uitbreidt. “Ik heb te maken met internationale diploma-eisen zoals geformuleerd in het STCW-verdrag (internationaal verdrag betreffende de normen voor zeevarenden inzake opleiding, diplomering en wachtdienst, red.). Die eisen nemen verder toe waarmee het vakkenpakket groeit, zeker als het om Maritiem Officier gaat, een combinatie van de opleiding voor stuurman en werktuigkundige, in de wandelgangen de marofs genoemd. Neem ECDIS (Electronic Chart Display Information System, red.), de eerdergenoemde high voltage ontwikkeling en een vak zoals bridge resource management. Allemaal relatief nieuwe disciplines die wél bijgebracht moeten worden. Marof is natuurlijk een uniek Nederlands concept dat zich onderscheidt door de integrale opleiding, maar we moeten goed in de gaten houden wat voor type officier we straks nodig hebben. De tendens is specialisatie, zeker als we naar de offshore kijken.”
Een vrij nieuw aspect in maritieme studies is de aandacht voor terrorisme. De IMO heeft na 9/11 de aandacht gericht op het terrorisme. Dat heeft geleid tot de International Ship and Port Facility Security Code, waarbij allerlei regels gedefinieerd zijn die terrorisme moeten voorkomen. Voor de uitvoering van deze code worden Ship Security Officers aangesteld die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van bemanning, schip en lading. Maas: “Zowel nieuwe als bestaande medewerkers moeten daarvoor worden opgeleid. Bij de Maritieme Academie Holland kan men hiervoor terecht.”
Resume
Samenvattend kunnen we stellen dat het maritiem onderwijs anno 2014 zeer dynamisch is, steeds veelomvattender wordt en dat er vanuit de praktijk meer vraag komt naar gespecialiseerde arbeidskrachten voor de zeevaart. Nederland is nog steeds een van de toonaangevende landen als het gaat om maritiem onderwijs in al zijn facetten. Van Leunen: “Alleen door nauw samen te werken met andere onderwijsinstellingen en het maritieme bedrijfsleven, zorgen we dat Nederland voorop blijft lopen. De Maritieme Academie Holland is de belichaming hiervan.”
