Groningen Seaports 'ademt' offshore wind
Groningen Seaports 'ademt' offshore wind
Mischa Brendel | maandag 23 september 2019
Offshore, Havens
Om een succesverhaal te kunnen maken van de energietransitie, zal Europa moeten investeren in windenergie. Een aanzienlijk deel van die windenergie zal moeten komen van offshore windturbines. Verschillende landen in Europa werken momenteel aan de aanleg van almaar groter wordende offshore windmolenparken. Om die windparken te kunnen bouwen en onderhouden, zijn goed uitgeruste zeehavens essentieel. Eemshaven van Groningen Seaports is zo’n zeehaven. De locatie is niet alleen aantrekkelijk voor Nederlandse offshore windbedrijven, maar ook voor Duitse partijen.
De zon gaat het verschil niet maken, stelt Cas König, CEO van Groningen Seaports. Onder zijn supervisie – en die van zijn voorganger Harm Post – transformeerde Groningen Seaports in een bedrijf dat zich profileert in de offshore windenergie. Een indrukwekkende prestatie, gegeven het feit dat Eemshaven oorspronkelijk aangelegd werd om zich te richten op fossiele brandstoffen. Maar de oliecrisis van 1973 gooide roet in het eten en leidde uiteindelijk zelfs tot het faillissement van het grondbedrijf van het havenschap. Pas in 1997, toen de rijksoverheid uit het havenschap trad, vonden er grote veranderingen plaats. En toen in 1999 bekend werd dat Duitsland een windpark 45 km (28 mijl) ten noorden van het eiland Borkum ging bouwen, lag er opeens een grote kans voor de tot dan toe niet zeer belangrijke Eemshaven.
“Het moeilijkste is om het eerste windpark vanuit jouw haven te laten bouwen”, aldus Erik Bertholet, business manager Logistics & Offshore Wind. Die eerste keer kwam er voor Groningen Seaports, met de bouw van Borkum West Offshore Wind Park. Tegenwoordig heet het sinds 2009 operationele windpark met 60 MW aan opgesteld vermogen Alpha Ventus Offshore Wind Park.
Gemini windpark
Die betrokkenheid heeft Groningen Seaports geen windeieren gelegd. In het Noordzeegebied tussen Nederland, Duitsland en Denemarken zijn er momenteel 15 windparken die gebouwd zijn, worden, of in de planning liggen. Een van die parken is het Nederlandse Gemini, met 150 windturbines die een opgesteld vermogen van 600 MW hebben.
De turbines worden echter niet in Eemshaven gebouwd. König: “Wij bieden de faciliteiten en infrastructuur om vanuit Groningen Seaports de windparken aan te kunnen leggen. We zijn geen productiehaven.” De onderdelen komen binnen, worden soms in elkaar gezet en vertrekken naar de in aanleg zijnde windparken toe. “Bij die werkzaamheden heb je de juiste weersomstandigheden nodig”, licht König toe. “Dan moet je niet te ver verwijderd zijn van je werklocatie, want je wilt snel uit kunnen varen bij geschikte omstandigheden. En daarvoor ligt Eemshaven gunstig.”
‘We bieden de faciliteiten en infrastructuur voor de aanleg van windparken, maar we zijn geen productiehaven’
Zware ladingkades
Met een gunstige locatie alleen ben je er natuurlijk niet. König: “We hebben onze havenbekkens verlengd, we hebben vaargeulen verdiept en we hebben zware ladingkades aangelegd, waaronder een die 30 ton/m2 kan dragen. Ter vergelijking: de meeste aanlegkades kunnen zo’n 4 tot 6 ton/m2 dragen.”
Die zware ladingkade is meteen een toekomstinvestering. Bertholet: “In de nabije toekomst heeft de industrie eigenlijk ladingskades vanaf 10 ton/m2 nodig.” Er zijn enkele andere havens in Europa die eveneens een kade van 30 ton/m2 hebben, maar Bertholet ziet die, net zoals nabijgelegen Duitse havens, niet als concurrent. “Het zijn eerder collega’s en je kunt elkaar ook helpen. Meer dan drie windparkinstallaties tegelijk kun je als haven niet aan. Dan valt de volgende logischerwijs bij een van de omringende havens.” Een grote pré om bij Groningen Seaports te werken is Duits spreken: er worden veel zaken gedaan met de oosterburen.
Vooral onderhoud
In Eemshaven komen en vertrekken met name veel fundaties voor windparken. Intussen zijn en worden er zestien offshore windparken (deels) vanuit Eemshaven gebouwd, waaronder Alpha Ventus, Gemini, Gode Wind, Borkum Riffgat en Nordsee One. Toch is het niet de aanleg van windparken waaraan de haven het meeste werk binnenhaalt; dat is het onderhoud. Bertholet: “De installatie van een windpark duurt gemiddeld zo’n anderhalf jaar, maar de onderhoudscontracten lopen vaak wel voor vijftien jaar.”
Deze bedrijvigheid betekent ook dat er tal van schepen aanleggen in de Groningse haven, die te maken hebben met het bouwen en onderhouden van offshore windparken. De aanleg van de windparken zelf is veel meer dan alleen de turbines neerzetten. Ze moeten tevens worden aangesloten. Daarvoor moeten vele kilometers onderzeese kabels worden ingegraven en geïnstalleerd. Bertholet: “Voor de aanleg van zo’n kabel heb je meerdere schepen nodig. Een kabellegger natuurlijk, maar ook een inspectieschip, een schip dat de kabel vastlegt en een schip dat de kabel bedekt, een valpijpschip bijvoorbeeld.” En dan zijn er nog de nodige sleepboten en onderzoekschepen die de haven aandoen, los van alle schepen die de windturbineonderdelen vervoeren.
Grote gele dozen
Tevens zijn er de ‘grote gele dozen’ van hoogspanningsnetbeheerder TenneT, de transformators om de offshore windparken op aan te sluiten. Ook die doen Eemshaven weleens aan, zoals het geval was met de transformators voor BorWin 1, 2 en 3. Bij die projecten zet TenneT de gelijkstroom van de windenergie om in driefasestroom die van daaruit het elektriciteitsnet ingaat.
Niet verwonderlijk werpt Groningen Seaports zich op als voorvechter van de energietransitie, gezien de belangrijke rol die het hierbij kan spelen. König: “Om Nederland te laten voldoen aan de afspraken gemaakt in het klimaatakkoord. Er is 7 GW aan duurzaam opgewekte energie van onder andere offshore windparken nodig om alleen al aan de vraag van Noord-Nederland te kunnen voldoen. Dat is een factor 10 meer dan het Gemini-windpark kan leveren. Om dat te kunnen halen, moeten we boven de Wadden meer windenergie opwekken. Dat is een zaak van nationaal belang.”
Groeien in krimpregio
Zuur is dat Groningen Seaports, dat zichzelf de komende jaren flink ziet groeien, zich in een krimpregio bevindt. König is er van overtuigd dat dit geen problemen gaat opleveren. In tegendeel: hij ziet Groningen Seaports als dé partij om ervoor te zorgen dat de krimp van het aantal mensen woonachtig in de regio stagneert. “We zien nu al dat er meer en meer mensen vanuit de stad Groningen naar onze haven komen. Partijen als Google helpen daar ook bij. Die hebben nu al 300 mensen in dienst en ze gaan nog eens voor een miljard euro bijbouwen.” Volgens König kan de regio uiteindelijk zelfs weer een groeiregio worden.
‘De installatie van een windpark duurt zo’n anderhalf jaar, maar het onderhoud loopt vaak wel voor vijftien jaar’
Bertholet is het met König eens, maar wijst ook op het belang van langetermijndenken: “Je moet niet alleen nadenken over hoe je talent hier krijgt, maar tevens hoe je het vasthoudt. En dus moet je ook denken aan de banen die hier in de toekomst nodig zijn.” Hij vindt dat sommige studenten wel eens te makkelijk aan een studie beginnen, zonder erover na te denken wat je daarmee kunt. “Neem bijvoorbeeld de studie vrijetijdsmanager. Dan word je opgeleid voor een baan die er niet is. Terwijl er hier wel veel behoefte is aan onder meer lassers, machinebankwerkers en piipfitters. Maar er is bijvoorbeeld ook behoefte aan dekpersoneel en R&D-mensen.” Het probleem is volgens Bertholet dat veel van die banen een stoffig imago hebben. “Maar als je hier ziet hoe alles in elkaar wordt gesleuteld, dan is dat machtig interessant.”
Merk ‘Eemshaven’
Ook speelt Groningen Seaports een faciliterende rol in het aanbieden van stageplaatsen. Het bedrijf biedt die plaatsen niet zozeer zelf aan, maar brengt onderwijsinstellingen en industrie wel met elkaar in contact. Daartoe werkt het havenbedrijf samen met onderwijsinstellingen vanuit het voortgezet onderwijs, mbo, hbo én wo. Zo zijn er nauwe contacten met onder meer het Noorderpoort College, de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen.
Dat niet alleen Groningen Seaports zelf zich ziet als autoriteit op het gebied van offshore windenergie, blijkt wel uit het feit dat het ministerie van EZK op een internationale conferentie in Azië over offshore-windhavens de Eemshaven naar voren schoof als spreker namens Nederland. Bertholet: “Nederland wordt door landen als Taiwan, China en Japan wel gezien als internationale autoriteit.” Die internationale autoriteit wil Groningen Seaports met het merk ‘Eemshaven’ voor de hele wereld worden.
