Dertig jaar havenwerk op de centimeter
Dertig jaar havenwerk op de centimeter
Paul Steenhoff | maandag 21 maart 2016
Havens, Arbeidsmarkt
Ze hebben allebei ruim dertig jaar ervaring in hun vak. Sjaak Sprong is loods en opleider bij het Loodswezen Rotterdam-Rijnmond en Jan van Straten is kapitein en leermeester op een RotorTug van Kotug. We gaan het gesprek aan over het verloop van hun carrière, werkbeleving en ruim dertig jaar ontwikkeling in hun vakgebied. Een reportage uit hartje Europoort.
Aan het eind van de Markweg in Rotterdam-Europoort ligt het gebouw van het Loodswezen Rotterdam-Rijnmond. Op het moment dat ik mijn auto parkeer, komt de felgele helikopter waarmee de loodsen op schepen worden afgezet, terug op zijn basis, vlak naast de Pistoolhaven waar de tenders van de loodsen liggen. Ik ga op bezoek bij Sjaak Sprong (59), al ruim dertig jaar registerloods bij het Loodswezen dat in 1988 zelfstandig werd. Om in aanmerking te komen voor de opleiding tot registerloods, moet je tenminste beschikken over een vaarbevoegdheidsbewijs eerste stuurman alle schepen, een BRM-certificaat (Bridge Resource Management) en een Marcom-A-certificaat. “Ik heb zelf vijf jaar gevaren voor ik in opleiding ging”, zegt Sprong terwijl we naar zijn kantoor lopen. Vanuit zijn kantoor kijk je rechtstreeks het Yangtzekanaal in. Even verderop ligt de LNG Gate terminal. Op het eilandje ervoor liggen de zeehonden heerlijk te zonnebaden in een schraal winterzonnetje.
Als kapitein moet je stevig in je schoenen staan, knopen durven doorhakken en geen moeite hebben met het draaien van diensten
Groeien
Als kapitein moet je stevig in je schoenen staan, knopen durven doorhakken en geen moeite hebben met het draaien van diensten
De opleiding tot registerloods wordt door het Loodswezen zelf verzorgd. De opleiding heeft de hbo-master-accreditatie MMP (Master in Maritime Piloting) doorstaan. Sprong: “Na de opleiding gaat de ontwikkeling met stappen. Je begint met schepen tot 100 meter en om de negen maanden krijg je er 25 meter lengte bij, net zolang tot je ook de grootste jongens tot 400 meter lengte naar binnen en buiten kunt varen. Zo groei je letterlijk, want loods zijn is voornamelijk een ervaringsberoep. Je moet het doen en beslissingen durven nemen. Het is vooral een zaak van anticiperen en altijd drie tot vier opties achter de hand hebben voor als je eerste optie niet goed uitwerkt. Veiligheid staat altijd voorop. Zo voorkom je dat er schade wordt gevaren of mensen letsel oplopen.”
Het betekent dat je als loods stressbestendig moet zijn en dat wordt bij de selectieprocedure ook getest. Het wil niet zeggen dat de ervaren Sprong nooit met het zweet in zijn handen staat. “Nee hoor. Laatst nog. Er was een stremming bij de Nieuwe Botlekbrug. Deze brug moet je eigenlijk passeren met dood tij, maar door de stremming liepen we 2,5 uur vertraging op. Toen moesten we met twee knopen stroom onder de brug door en dat vraagt dan wel het uiterste van je vakmanschap. Maar juist die onverwachte uitdagingen houden je scherp en geven mij het plezier in mijn vak, net zoals de constante stroom van mensen die je ontmoet uit zeer uiteenlopende culturen. Een goede loods is een bijzonder mens want je moet een doortimmerde bèta zijn, maar daarnaast moet je ook beschikken over communicatieve en sociale vaardigheden om goed te kunnen omgaan met de verschillende mensen die je ontmoet. Dat leer je bij het vak Bridge Resource Management (BRM). Je moet ook goed door de bocht kunnen met de kapiteins op de verschillende sleepboten. Zij zien alleen een klein stukje van het schip, ik ben verantwoordelijk voor het overzicht en geef hen de juiste instructies door waarbij het vaak om centimeters en minder gaat.”
Zelfstandig ondernemer
Heb je de opleiding voltooid, dan kom je niet in dienst van het Loodswezen. Sprong: “Je wordt lid van de maatschap, je koopt je in, en daarmee ben je zelfstandig ondernemer. Het inkomen wordt gevormd door het aandeel in de winst van de maatschap. De hoogte van het winstdeel is afhankelijk van het scheepsaanbod en varieert dan ook per jaar. Maandelijks ontvang je een voorschot op de winst.”
Op dit moment werken er bij het Loodswezen Rotterdam-Rijnmond 220 loodsen die samen per jaar ongeveer 56.000 schepen de havens in- en uitloodsen. Sprong is naast loods ook opleider en bestuurslid van het Loodswezen in Rijnmond. Op 1 augustus dit jaar legt hij al zijn taken neer en gaat hij van zijn pensioen genieten. Echt plannen heeft hij nog niet. “Ik denk dat ik eerst maar eens aan mijn handicap bij het golfen ga werken”, zegt hij.
Zonder stress
Jan van Straten is net zoals Sjaak Sprong 59 jaar oud. Hij is de kaptein op de ‘RT Evolution’ van maritiem dienstverlener Kotug die wereldwijd vijftig sleepboten heeft varen. Van Straten is een man met het hart op de tong. “Ik ben begonnen in 1974 als duvelstoejager op de visserij in Breskens. Het was een keiharde leerschool waarbij je echt voor de leeuwen werd geworpen. Dat is nu gelukkig ondenkbaar.”
We zitten in het bemanningsverblijf van de hybride RotorTug die net een jaar in de vaart is. Naast van Straten bemannen machinist André Visser en matroos Nick Snoek het schip. Drie man is niet veel, maar het team is goed op elkaar ingespeeld en zonder stress wordt er van de ene klus naar de ander gevaren. Na drie jaar op de visserij wilde Van Straten tweede schipper worden toen de vangstquota werden ingevoerd en de werkgelegenheid drastisch afnam. “Gelukkig kon ik wel terecht bij Smit, waar ik ging varen op een enkelschroefs sleepboot. Mijn papieren heb ik verder ’s avonds gehaald, maar daar heb ik leren varen. Ben zelfs nog gekapseisd wat door het breken van de sleepdraad maar net goed ging. Ik was al bijna overboord gesprongen. Verder moest je natuurlijk rekening houden met wind en stroom, allemaal zaken die bij een RotorTug vrijwel geen rol meer spelen. In de begindagen van mijn carrière had je bijvoorbeeld geen log. Je schatte je snelheid in aan de hand van het toerental van de motor of de snelheid waarmee het koelwater het zeewater raakte.”
De RT Evolution, 32 meter lang, 12,6 meter breed en met een diepgang van 6,4 meter, is uitgerust met drie roerpropellors. Twee aan de voorzijde en één aan de achterzijde, goed voor in totaal meer dan 80 ton trekkracht. Het lijkt in niets meer op de enkelschroefs slepers uit de begindagen. De enorme wendbaarheid van de sleepboot maakt dat het binnen acht seconden 360 graden kan draaien. “Kun je het je nog voorstellen? Hard roer geven bakboord en stuurboord? Dat doe ik nu letterlijk in een handomdraai en kapseizen is er niet meer bij want we kunnen ruim zeven knopen zijwaarts varen.” Door de roerpropellors is een RotorTug net zo wendbaar als een biljartbal op het biljartlaken.
Koninklijke stoel
We gaan op weg naar de olietanker ‘Advantage Solar’ die langs een van de meerpalen in het Calandkanaal ligt en verhaald moet naar een jetty aan de overkant, om daar te worden geladen. Nu er nog niet gewerkt hoeft te worden, vaart de Evolution volledig elektrisch op het accupakket dat door twee gensets wordt gevoed. Ik zit op de stoel in de stuurhut waar koningin Maxima zat toen ze verleden jaar op bedrijfsbezoek ging bij Kotug. Het uitzicht over de Waterweg is inderdaad een koningin waardig. Het water is rustig. “Had je gister moeten komen, toen sloeg het buiswater nog tegen het stuurhuis”, zegt Van Straten.
'Een goede loods is een bijzonder mens want je moet een doortimmerde bèta zijn, maar daarnaast moet je ook goed om kunnen gaan met de verschillende mensen die je ontmoet'
Eenmaal aangekomen bij de Advantage Solar wordt er vanaf de achtersteven een dunne lijn gevierd waarmee later de dikke dyneema kabel (een sterke kunststof kabel van DSM) aan boord wordt getrokken. Aan de voorzijde van het schip is de ‘Kotug SD Stingray’ aangemeerd die twee Z-drives heeft. Nu de tros eenmaal vast ligt, schuifelt de Evolution zijwaarts om met de neus de tanker tegen de meerpalen te duwen zodat de roeiers de trossen aan de kadekant kunnen lossen. Gezeten in een comfortabele stoel manoeuvreert Van Straten schijnbaar moeiteloos de RT Evolution elke kant op die hij wil. Geen wonder dat hij ook leermeester is bij Kotug en aankomende kapiteins onder zijn hoede neemt om hen de fijne kneepjes van het vak te leren.
Op de Kotug Academy worden afgestudeerde Marofs opgeleid tot kapitein. De minimale opleidingseis voor een kapitein die werkzaam is in de havens is SMBW (schipper-machinist beperkt werkgebied) met vaarbevoegdheid van schepen tot en met 500 GT en schepen tot 3.000 kW. Deze kapiteins mogen tot 30 mijl uit de kust slepen. “Ik heb kapiteins getraind over de hele wereld, van Australië tot Brunei”, zegt Van Straten. Als kapitein moet je stevig in je schoenen staan, knopen durven doorhakken en geen moeite hebben met het draaien van diensten, net zoals er binnen het Loodswezen diensten worden gedraaid. Het werk in de haven gaat dag en nacht door, 365 dagen per jaar.
Nijdige wespen
Dan geeft de loods opdracht tot trekken. Langzaam komt de Advantage Solar los van de kade. De loods geeft advies aan de kapiteins over de mate van trekkracht. “Kwartje erbij voor Evolution”, klinkt het over de radio niet veel later gevolgd door: “Kwartje eraf voor Evolution.” Eenmaal midden op het Calandkanaal geeft de tanker zelf achteruit en hoeven de tugs er alleen maar voor te zorgen dat het schip met de achtersteven op de wind blijft. Als nijdige wespen varen de roeiers in kleine sloepjes richting de jetty waar het schip wordt afgemeerd. Na een goed half uur ligt het schip op zijn plek, worden de slepers bedankt en gaat het op naar de volgende klus. “Dit is eigenlijk geen slepen”, zegt Van Straten. “Het is assisteren. Met slepen denk ik echt aan het trekken van een lege bak over zee. Dat is weer heel ander werk.”
Van Straten heeft nog even te gaan tot zijn pensioen. Dan kan hij zich volledig storten op zijn hobby: zeevissen met zijn eigen boot. Met 10 meter wel wat kleiner dan de Evolution. “Als ik maar kan varen, dan ben ik gelukkig”, zegt Van Straten. Het is inmiddels donker geworden en de lichten in de haven vormen een bont spektakel. De Evolution vaart weer terug naar de Vierde Petroleumhaven, de vaste afmeerplek van Kotug. Etensluchten stijgen op naar de brug. Vanavond heeft matroos Nick lof met ham en kaas gemaakt. Op de tv is het nieuws.
Filmpje over werken bij het Loodswezen:
