‘Ik wil horen waarom iets wél kan’ | Maritiem Nederland
Techniek&Innovatie
Foto: Janneke Vogel

Ard-Jan Kooren, CEO Kotug:


‘Ik wil horen waarom iets wél kan’

Mark van Baal | dinsdag 18 februari 2014
Scheepsbouw

Wanneer Ard-Jan Kooren, CEO van Kotug, over innovatie vertelt, klinkt het eenvoudig: je loopt tegen een probleem aan, je bedenkt een oplossing en je hebt het lef om die toe te passen. “Innovatie moet je niet in grote teams doen.”

Innovatie bij Kotug is van alle tijden, eigenlijk van alle generaties, vertelt Ard-Jan Kooren (47), vijfde generatie aan het roer van het familiebedrijf uit de negentiende eeuw. In 1987 kocht zijn vader Ton bijvoorbeeld zes moderne Amerikaanse sleepboten met zware motoren om grote containerschepen met twee in plaats van vier sleepboten te assisteren in de Rotterdamse haven. “Dat leverde een enorme kostenbesparing op voor de klant.” Kotug ging met deze procesinnovatie de concurrentie aan met monopolist Smit en haalde er de Amerikaanse containerrederij Sea-Land als klant mee binnen.

‘Wat nodig is, is durf, mensen die zeggen: goed plan, dat gaan we doen!’

Kooren neemt een bouillabaisse in The Harbour Club, een restaurant in het park aan de voet van de Euromast. Hij komt er af en toe met klanten, maar luncht liever op de zaak. In de kantine hoort hij wat er leeft in zijn bedrijf met 250 medewerkers en vijftig sleepboten. Als hij tenminste niet in Australië, Afrika of Brazilië op zoek is naar nieuwe business. “Ik houd van de dynamiek van het internationaal zakendoen. Bovendien zien we in Europa niet veel expansiemogelijkheden.”

Derde schroef

In 1998 had Koorens vader, een ingenieur, opnieuw een even logisch als revolutionair idee: een sleepboot met drie in plaats van twee schroeven. Vanwege de grote manoeuvreerbaarheid noemde hij het concept RotorTug en kreeg er patent op. Eigenlijk is het heel eenvoudig, laat Kooren met een tekening zien. “Een gewone sleepboot heeft twee schroeven aan één kant en een scheg aan de andere kant. Bij de RotorTug hebben we de scheg vervangen door een derde schroef.”

Zo’n innovatie begint met een aantal vragen, vertelt Kooren. Zijn vader was simpelweg op zoek naar een oplossing voor de schaalvergroting in de scheepvaart. Schepen werden steeds groter. Sleepboten moesten daardoor steeds grotere motoren aan boord hebben. “Op een gegeven moment krijg je dan een te lange of te brede sleepboot, die minder wendbaar is.”

‘Hoe dan wel?’ dacht Koorens vader en bedacht vervolgens: ‘Als ik nu eens die passieve scheg vervang door een actieve scheg, oftewel een thruster, een draaibare propeller?’ “Hij is letterlijk ’s nachts op het idee gekomen. Dit nieuwe idee wint enorm aan kracht en wendbaarheid. Net zoals een fourwheeldrive wel door bagger en sneeuw komt en een tweewielaandrijving met hetzelfde vermogen niet.” De rest van de sleepbotenindustrie was sceptisch, maar inmiddels heeft de meerderheid van de vijftig boten in de groep drie schroeven.

De RotorTug hielp bij de internationale expansie van Kotug. Met de RotorTug had Kooren een springplank in Duitsland. “Doordat de boten sterker en manoeuvreerbaarder waren, konden we carcarriers met minder sleepboten door de sluizen in Bremerhaven slepen. Concurrenten waren eerst sceptisch, maar nu ze het zien zeggen ze: ‘Het is eigenlijk zo simpel’. Heel veel innovaties zijn simpel, omdat ze voortkomen uit vragen waar je tegenaan loopt in je dagelijkse werk.”

Uit de praktijk

De innovatieve sleepboot E-Kotug, een hybride sleepboot die zowel met scheepsdieselmotoren als met elektromotoren wordt voortgestuwd, kwam ook voort uit vragen uit de praktijk. “Wanneer je regelmatig mee vaart, dan zie je pas goed dat een sleepboot het grootste deel van zijn tijd alleen van A naar B vaart en de motoren niet op vol vermogen draaien.”

Tijdens het varen draaien de motoren slechts 3 procent van de tijd op vol vermogen. Wanneer de drie hoofdmotoren niet op vol vermogen draaien maar staan te pruttelen, is dat slecht voor het milieu en slecht voor het brandstofgebruik. Nu de brandstofkosten een significant deel van de totale kosten zijn gaan vormen, is dat een issue geworden. Bovendien wilde Kooren vooroplopen in het nemen van milieumaatregelen.

Kooren ging aan de slag met zijn technische team. “Innovatie moet je niet in grote teams doen. Dan hoor je alleen waarom iets niet kan. Ik wil horen waarom iets wél kan.” Zelfs dat team was te groot. Alleen de nautische man geloofde er in. De rest van het bedrijf, inclusief zijn vader, was sceptisch. “‘Laat iemand anders dat eerst uitzoeken’, zeiden velen, maar ik wilde juist de eerste zijn. Kijkend naar het totaalplaatje heb ik gezegd: toch gaan we het doen.”

Bij dat totaalplaatje hoorde Kotugs internationale expansie, waarbij Kooren ook oliemaatschappijen als klanten heeft. Milieuvriendelijkheid is bij oliemaatschappijen een belangrijke troef. “In Australië bijvoorbeeld, waar ik zondag naartoe vlieg, is het belangrijk om turtleproof te zijn.” Turtleproof is Koorens definitie van geruisloos over bijvoorbeeld een koraalrif kunnen varen. “Ik ben er zeker van dat de E-Kotug heeft geholpen om bij bepaalde bedrijven aan tafel te komen.” De ombouw van 1,9 miljoen euro zal Kotug op korte termijn niet terug verdienen, verwacht Kooren, maar op lange termijn wel, door nieuwe marktkansen.

Bovendien geeft innovatie een interne stimulans. “Je zet iedereen op scherp en kweekt bewustzijn. Je kunt een kapitein wel vragen om rustiger te gaan varen, maar dan moet hij ook zien dat je zelf investeert.”

Op batterijen

Technisch is het idee wederom simpel. De schroeven kunnen door zowel dieselmotoren als elektromotoren worden aangedreven. Zo hoeft er bij kruisvaart maar één kleine generator te draaien. De sleepboot kan zelfs langzaam op batterijen varen. “Op één hulpmotor kun je vier à vijf knopen varen. Als je wat meer snelheid nodig hebt, schakel je nog een hulpmotor of één van de drie hoofdmotoren in. Pas wanneer het echte werk begint, gaan de drie hoofdmotoren aan. Uiteindelijk levert het ruim 45 procent minder uitstoot en 25 procent minder dieselgebruik op.” Het Canadese bedrijf AKA, dat een vergelijkbaar systeem in de VS had geleverd, leverde het systeem. Daarnaast waren er nog vijftien leveranciers bij betrokken. “Iedereen wilde graag meedoen.”

Innovators zien soms nadelen over het hoofd, maar kunnen ook voordelen over het hoofd zien. “We bedachten pas later dat de hoofdmotoren zo weinig uren gaan maken dat ze nooit groot onderhoud nodig hebben, een serieuze besparing.”

Volgend jaar lopen er twee nieuwe hybride sleepboten van stapel. Als volgende stap denkt Kooren aan dual fuel-boten die varen op diesel en vloeibaar aardgas (LNG) of zelfs alleen op LNG.

“De scheepvaart is zo conservatief. We kunnen nog zo veel verbeteren”, zegt Kooren terwijl de koffie op tafel wordt gezet. “Het heeft met een gebrek aan kennis te maken. Vroeger zat je nog wel eens met een oud-kapitein aan tafel. Nu vaak met financiële mensen, die weinig affiniteit hebben met nieuwe techniek. Ze blijven liever bij het bekende en willen of durven geen risico te nemen.”

Durf hebben

Wat doet Kooren een vooruitstrevende beslissing dan wel nemen? “Nuchter verstand en ondernemersbloed. Niet denken: dit kan me m’n baantje kosten, maar durf hebben. Ik draai nu twintig jaar mee en dat kom ik jammer genoeg veel te weinig tegen. Wat nodig is, is durf, mensen die zeggen: goed plan, dat gaan we doen! Als je kijkt naar innovaties in de scheepvaart, bijvoorbeeld de ‘Greenstream’ en de ‘Argonon’, dan komt het toch vaak van ondernemers die zeggen: ‘Jongens, niet lullen, dit gaan we gewoon doen’.”

Diverse teams zijn een belangrijke succesfactor, zegt Kooren. “We zorgen altijd voor een goede mix tussen mensen die gevaren hebben, en theoretische mensen. Maar ook tussen introverte en extraverte mensen. Dan krijg je de leukste en creatiefste teams. Sollicitanten worden altijd getest om dit soort karaktereigenschappen te bepalen. Je moet vooral geen teams hebben met allemaal dezelfde types.”

Kooren heeft nóg een droom. “Ik heb het er wel eens met kapiteins over. Ik wil leren varen op een RotorTug. Ik heb mezelf voorgenomen om daar een keer een sabbatical voor te nemen.”

Partners Maritiem Nederland