SAIL 2015: Van grootste traditionele zeilschip tot moderne replica’s | Maritiem Nederland
Nieuws
De 'Sedov' valt te bewonderen tijdens Sail 2015.

SAIL 2015: Van grootste traditionele zeilschip tot moderne replica’s

Jan Spoelstra | donderdag 20 augustus 2015
Maritieme Cluster

Het grootste zeilschip dat van 19 t/m 23 augustus Amsterdam aandoet tijdens Sail is de 'Sedov' uit 1921 (118 x 14,7 m). Het betreft een zogenaamde bark, een scheepstype met ten minste drie masten, waarvan de voorste masten dwars getuigd zijn en alleen de achterste langsscheeps getuigd is.

De Sedov is het grootste traditionele zeilschip ter wereld en heeft nog echt met vracht gevaren. De in 2000 opgeleverde Royal Clipper (135 x 16,5 m) is het grootste zeilschip ter wereld en doet dienst als cruisesschip, maar dat is een replica van de in 1902 gebouwde vijfmaster ‘Preussen’.

"De schepen zijn wel eens met een lading vogelpoep naar Europa gevaren"

"De Sedov is gebouwd in een tijd dat stoommachines beschikbaar waren en dieselmotoren in de scheepvaart hun intrede deden," aldus Ton Schoonhoven, de door de organisatie van Sail aangewezen expert op het gebied van grote zeilschepen. "De reden om dit vrachtschip toch volledig met zeilen uit te rusten is het gebrek aan bunkerstations voor kolen en zoet water onderweg."

De Sedov, maar ook de tijdens Sail te bewonderen Kruzenstern (115 x 14 m, 1926), zijn gebouwd om salpeter en nitraten uit met name Chili te halen voor de productie van kunstmest in noordwest Europa. "Zo zijn deze schepen wel eens met hele ladingen van de rotsen gepeuterde vogelpoep (rijk aan nitraten, red.) terug naar Europa gevaren."

Op de route om Kaap Hoorn heen was in die tijd nog geen infrastructuur om stoomschepen van zoet water en kolen te voorzien. In en rond Europa was dat wel het geval. Ook wanneer je op weg naar het verre oosten het Suezkanaal uit kwam, bevonden schepen zich al vrij snel in door Engeland al sterk ontwikkelde maritieme gebieden in de Indische Oceaan.

Schoonhoven: "Toch leuk om te zien hoe dit soort schepen – tegen het technologische tij in en gedreven door de beoogde lading en te varen routes – toch nog voorzien werden van prachtige complexe tuigage. Ook de meteorologische kennis was in die tijd al zo ver ontwikkelt, dat deze viermastbarken behoorlijk op tijd voeren en dat aankomsttijden goed voorspelt werden."

Schaalvergroting

Schoonhoven wijst als vervend liefhebber van dit soort grote zeilschepen en hun complexe tuigage meteen op de dubbele gaffel op de achterste mast. "Een typisch Duits kenmerk." Een gaffel is een aan de mast bevestigde balk, die diagonaal naar boven en achteren steekt en waaraan het zeil is bevestigt, om zo het zeiloppervlak te vergroten ten opzichte vaneen  driehoekig zeil. De Sedov en Kruzenstern zijn in Duitsland gebouwd en na de Tweede Wereldoorlog door het Verenigd Koninkrijk aan Rusland geschonken als herstelbetaling.

heeft men in de jaren '20 van de vorige eeuw overwogen om nog grotere zeilschepen te bouwen? Laten we zeggen, in lijn met de huidige schaalvergroting in de containervaart? "Er is ooit een vijfmaster gebouwd, maar de voorste zeilen staan dan te veel in de schaduw van de achterste zeilen, waardoor het extra laadvermogen niet opwoog tegen het verminderde rendement van de zeilen."

Clipper Stad Amsterdam

Tijdens Sail 2015 hebben de zeilen opmerkelijk genoeg geen functie. "Die zeilen zijn voor de show en onder de betimmerde romp zit plaatstaal," aldus Ton Schoonhoven wanneer hij met aanwezige pers de clipper 'Stad Amsterdam’ tegemoet vaart tijdens de start van de intocht van Sail op 19 augustus. "Met een matige zuiden wind kun je niet met dwars getuigde schepen zeilend door het Noordzeekanaal." De 50 tall ships hebben alle de modernste navigatieapparatuur aan boord en een hulpmotor draaien.

Veelal gelden de reguliere zeevaartregels voor de klassieke zeilschepen en replica's daarvan, die onder andere een minimale vaarsnelheid van 10 knopen op de motor dicteren.

“Wanneer de schepen zondag bij de Sail out parade op windkracht kunnen varen, gaan ze waarschijnlijk te snel en moet een sleepboot  aan de achterzijde van de schepen, de taal ships in bedwang houden,” aldus Schoonhoven.

De cliper Stad Amsterdam is een door Dykstra Naval Architects ontworpen en Damen Shipyards gebouwde clipper, waarvan het ontwerp grotendeels is gebaseerd op koopvaardijschip 'Amsterdam' (1854). Het is een driemaster volschip, wat inhoud dat de drie masten alle dwars getuigd zijn.

De marine van Oman heeft een soortgelijk Damen schip uit 2014

De Stad Amsterdam is gebouwd in opdracht van de Randstad Holding en de gemeente Amsterdam. De bouw kostte zo’n 16 miljoen euro en na de kiellegging in 1997 bouwden met name sociaalwerkers en schoolverlaters aan het schip, om zo werkervaring op te doen. De bouw vond plaats nabij het scheepvaartmuseum in Amsterdam.

De Stad Amsterdam kwam tijdens Sail 2000 in de vaart. In 2014 leverder Damen nog een soortgelijke clipper op aan het ministerie van defensie van Oman.

Partners Maritiem Nederland